ការប្រមាថរបស់ស្តេចយួនចំពោះជនជាតិខ្មែរ
ជម្រាបជូនអស់លោកស្រីប្រុសជនរួមជាតិជាទីគោរពរាប់អាន,
បំរ៉ែខាងក្រោមនេះ ខ្ញុំបាទដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ ដែលមានចុះឈ្មោះ ជូន សម្រាប់ជាលេខយោងចំពោះអស់លោកអ្នកអាន ដែលប្រាថ្នា សិក្សាបន្ថែមលើរឿងខាងក្រោមនេះ ។ បំរ៉ែស្ដីអំពីស្ដេចយួនត្រកូល ង្វៀង មានបន្ទូលអំពីស្រុកខ្មែរ និង ជនជាតិខ្មែរនេះ មិនបានធ្វើឡើងក្នុង ចេតនាគាស់កាយចាក់រុកឆ្កើសឆ្កៀល ធ្វើឲ្យដំបៅមិនឈឺក្លាយ ជាចុកចាប់ពើតផ្សានោះទេ ។ បំរ៉ែនេះធ្វើឡើងក្នុងបំណងចង់បង្ហាញ អំពីទស្សនៈសាសន៍គេ មកលើសាសន៍យើងជាខ្មែរ ដែលជាប្រវត្តិសាស្ដ្រ សំរាប់យើងឆ្លុះបញ្ចាំងកសាងខ្លួនយើង ដើម្បីយើងរស់នៅជាប់ភូមិ ផងរបងជាមួយ ដោយឯករាជ្យ សន្ដិភាព និង អធិបតេយ្យភាព ។
សាសន៍យួនចាប់តាំងពីព្រេងនាយមក តែងគិតចំពោះសាសន៍ខ្មែរ ស្រដៀងៗគ្នា ។ យួនសម័យបូរាណបានគិតដូច្នោះ រហូតដល់ពួក សាសន៍ យួននៃបក្សកុម្មុយនីស្ដឥណ្ឌូចិន នាសម័យក្រោយមកនេះក៏នៅតែគិតស្រដៀងៗគ្នាហ្នឹង មិនប្លែកគ្នាសោះឡើយ ។ តើខ្មែរយើងយល់ស្របនឹងទស្សនៈហ្នឹងឬទេ?…..ប្រសិនបើយើងមិនយល់ស្របទេ តើយើងគប្បីគិតធ្វើដូចម្ដេច? ….. តើទស្សនៈនេះមានការពិត ដែរឬទេ…បើមិនពិតទេ តើមានអ្វីខ្លះយើងអាចកត់សម្គាល់ ។
សូមអរគុណ, ជេម ស.សុខ
៚៚៚៚៚
ស្ដេចយួន យ៉ា-ឡុង Gia Long, សោយរាជ្យពីឆ្នាំ ១៨០២ ដល់ឆ្នាំ ១៨២០ ជាអធិរាជស្ថាបនិកនៃរាជវង្ស ង្វៀង (ឆ្នាំ 1802-1945) មានបន្ទូល ប្រាប់សេនាបតីទ្រង់ថា, «ស្រុកខ្មែរគឺជាប្រទេសតូច, យើងចាត់ទុកថាជាកូនម្នាក់ ។ យើងជាម្ដាយ ចំណែកឯសៀមជាឪពុក ។ កាលណាកូនមានបញ្ហាជាមួយឪពុកវា កូនហ្នឹងអាចមកពឹងម្ដាយដើម្បីបានស្បើយទុក្ខា ។ ពេលណាកូនហ្នឹង វាមិនសប្បាយនឹងម្ដាយវាៗក៏រត់ទៅរកឪពុកវាឲ្យជួយ »
ស្ដេចយួន មិញ-ម៉ាង Minh Mang សោយរាជ្យពីឆ្នាំ ១៨២០ ដល់ ឆ្នាំ ១៨៤១, ក្នុងរាជសារទៅកាន់មេទ័ពសឹកយួនឈ្មោះ ទ្រឿង-មិញយ៉ាង Truong Minh Giang, ទ្រង់បានបញ្ជាក់អំពីគោលនយោបាយយួនចំពោះស្រុកខ្មែរច្បាស់លាស់ថា, «ពពួកអនារ្យជន (នៅស្រុកខ្មែរ) ក្លាយជាកូន ចៅរបស់យើងហើយលោកមេទ័ពត្រូវជួយពួកវា, និង បង្រៀនពួកវា នូវប្រ ពៃណីយើង… យើងឮថា, ឧទាហរណ៍, ដីទីនោះសម្បូរណ៌ធនធាន និង មានជីរជាតិ, និង ថាទីនោះមានគោក្របីច្រើន (សំរាប់ព្យួររាស់) …តែមនុស្ស នៅទីនោះគ្មានចំណេះដឹងធ្វើកសិកម្ម, បែរជាប្រើឈើបុក និង ចប ជំនួសគោក្របីទៅវិញ ។
ពួកវាដាំដុះបានផលបង្គ្រប់តែបាយស៊ីពីរពេលក្នុងមួយថ្ងៃ គ្មានចេះដឹង ប្រមូល ផលទុកដាក់អីទេ ។ របស់ប្រើប្រាស់ហូបចុក ដូចជាសម្លៀក បំពាក់, ក្រណាត់សូត្រ, មាន់ទា, និង សាច់ជ្រូក អីអស់ហ្នឹង មានតម្លៃ ថ្លៃខ្លាំងណាស់ ….កង្វះខាតហ្នឹងមកពីពួកខ្មែរអស់ ហ្នឹងវាខ្ជឹលច្រអូស …ដូច្នោះរាជបញ្ជារយើង គឺលោកមេទ័ពត្រូវបង្រៀនពួកវាឲ្យចេះប្រើ គោក្របី, ចេះធ្វើកសិកម្មដាំដុះឲ្យបានច្រើន, ឲ្យវាចេះចិញ្ចឹមជ្រូកមាន់ទា និង ដាំដើមមន (ចំណីដង្កូវសូត្រ) …. ចំណែកភាសាវិញ ឲ្យពួកវារៀន និយាយយួន ចេះស្លៀកពាក់បែបយួន និង រៀនឥរិយាបទអង្គុយឯតុ (ធ្វើការ និង បរិភោគ) ។ ចំពោះប្រពៃណី និង ឥរិយាបទណាបែប ហួសសម័យ ឬបែបជាព្រៃ ក៏គប្បីកែប្រែ ឬបញ្ឈប់កុំឲ្យមាន »
ស្ដេច មិញ-ម៉ាង បន្ទូលបន្ដទៀតថា, «ចូរធ្វើឲ្យគំនិតល្អ ជ្រួត ជ្រាប» , «(ដើម្បី) កែប្រែពួកអនារ្យៈជនអស់ហ្នឹង ឲ្យវាទៅជាមនុស្ស មានស៊ីវីល័យ » , «ដើម្បីឈ្នះចិត្តពួកវា និង បង្រៀនពួកវាបាន ទាល់តែយើងមានផែនការយឺត» …. ជាមួយគ្នានេះស្ដេច មិញ-ម៉ាង ក៏ពិចារណាថា កិច្ចការមិនអាចដំណើរការទៅរលូនស្រួលទេ ព្រោះហេតុថា «ប្រពៃណីយ៍របស់ពួកអនារ្យៈជនអស់ហ្នឹង វាខុសប្លែកពីយើង ទោះបីយើងកាន់កាប់ទឹកដីពួកវាទាំងអស់ក៏ដោយ ក៏មិនប្រាកដថា ផ្លាស់ប្ដូរវាបានដែរ» ។
៚៚៚៚៚
សៀវភៅ៖
១) Hisotry of Cambodia. 4th Edition. By David Chandler. Monash University. 2008.
២) Cambodia Before the French: Politics in a Tributary Kingdom, 1794-1848. Dissertation of David Chandler. The University of Michigan, Ph.D., 1973. History, Modern.
៣) The Last Emperors of Vietnam: From Tu Duc to Bao Dai. By Oscar Chapuis. Greenwood Press, Westport, Connecticut. 2000.
បំរ៉ែខាងក្រោមនេះ ខ្ញុំបាទដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ ដែលមានចុះឈ្មោះ ជូន សម្រាប់ជាលេខយោងចំពោះអស់លោកអ្នកអាន ដែលប្រាថ្នា សិក្សាបន្ថែមលើរឿងខាងក្រោមនេះ ។ បំរ៉ែស្ដីអំពីស្ដេចយួនត្រកូល ង្វៀង មានបន្ទូលអំពីស្រុកខ្មែរ និង ជនជាតិខ្មែរនេះ មិនបានធ្វើឡើងក្នុង ចេតនាគាស់កាយចាក់រុកឆ្កើសឆ្កៀល ធ្វើឲ្យដំបៅមិនឈឺក្លាយ ជាចុកចាប់ពើតផ្សានោះទេ ។ បំរ៉ែនេះធ្វើឡើងក្នុងបំណងចង់បង្ហាញ អំពីទស្សនៈសាសន៍គេ មកលើសាសន៍យើងជាខ្មែរ ដែលជាប្រវត្តិសាស្ដ្រ សំរាប់យើងឆ្លុះបញ្ចាំងកសាងខ្លួនយើង ដើម្បីយើងរស់នៅជាប់ភូមិ ផងរបងជាមួយ ដោយឯករាជ្យ សន្ដិភាព និង អធិបតេយ្យភាព ។
សាសន៍យួនចាប់តាំងពីព្រេងនាយមក តែងគិតចំពោះសាសន៍ខ្មែរ ស្រដៀងៗគ្នា ។ យួនសម័យបូរាណបានគិតដូច្នោះ រហូតដល់ពួក សាសន៍ យួននៃបក្សកុម្មុយនីស្ដឥណ្ឌូចិន នាសម័យក្រោយមកនេះក៏នៅតែគិតស្រដៀងៗគ្នាហ្នឹង មិនប្លែកគ្នាសោះឡើយ ។ តើខ្មែរយើងយល់ស្របនឹងទស្សនៈហ្នឹងឬទេ?…..ប្រសិនបើយើងមិនយល់ស្របទេ តើយើងគប្បីគិតធ្វើដូចម្ដេច? ….. តើទស្សនៈនេះមានការពិត ដែរឬទេ…បើមិនពិតទេ តើមានអ្វីខ្លះយើងអាចកត់សម្គាល់ ។
សូមអរគុណ, ជេម ស.សុខ
៚៚៚៚៚
ស្ដេចយួន យ៉ា-ឡុង Gia Long, សោយរាជ្យពីឆ្នាំ ១៨០២ ដល់ឆ្នាំ ១៨២០ ជាអធិរាជស្ថាបនិកនៃរាជវង្ស ង្វៀង (ឆ្នាំ 1802-1945) មានបន្ទូល ប្រាប់សេនាបតីទ្រង់ថា, «ស្រុកខ្មែរគឺជាប្រទេសតូច, យើងចាត់ទុកថាជាកូនម្នាក់ ។ យើងជាម្ដាយ ចំណែកឯសៀមជាឪពុក ។ កាលណាកូនមានបញ្ហាជាមួយឪពុកវា កូនហ្នឹងអាចមកពឹងម្ដាយដើម្បីបានស្បើយទុក្ខា ។ ពេលណាកូនហ្នឹង វាមិនសប្បាយនឹងម្ដាយវាៗក៏រត់ទៅរកឪពុកវាឲ្យជួយ »
ស្ដេចយួន មិញ-ម៉ាង Minh Mang សោយរាជ្យពីឆ្នាំ ១៨២០ ដល់ ឆ្នាំ ១៨៤១, ក្នុងរាជសារទៅកាន់មេទ័ពសឹកយួនឈ្មោះ ទ្រឿង-មិញយ៉ាង Truong Minh Giang, ទ្រង់បានបញ្ជាក់អំពីគោលនយោបាយយួនចំពោះស្រុកខ្មែរច្បាស់លាស់ថា, «ពពួកអនារ្យជន (នៅស្រុកខ្មែរ) ក្លាយជាកូន ចៅរបស់យើងហើយលោកមេទ័ពត្រូវជួយពួកវា, និង បង្រៀនពួកវា នូវប្រ ពៃណីយើង… យើងឮថា, ឧទាហរណ៍, ដីទីនោះសម្បូរណ៌ធនធាន និង មានជីរជាតិ, និង ថាទីនោះមានគោក្របីច្រើន (សំរាប់ព្យួររាស់) …តែមនុស្ស នៅទីនោះគ្មានចំណេះដឹងធ្វើកសិកម្ម, បែរជាប្រើឈើបុក និង ចប ជំនួសគោក្របីទៅវិញ ។
ពួកវាដាំដុះបានផលបង្គ្រប់តែបាយស៊ីពីរពេលក្នុងមួយថ្ងៃ គ្មានចេះដឹង ប្រមូល ផលទុកដាក់អីទេ ។ របស់ប្រើប្រាស់ហូបចុក ដូចជាសម្លៀក បំពាក់, ក្រណាត់សូត្រ, មាន់ទា, និង សាច់ជ្រូក អីអស់ហ្នឹង មានតម្លៃ ថ្លៃខ្លាំងណាស់ ….កង្វះខាតហ្នឹងមកពីពួកខ្មែរអស់ ហ្នឹងវាខ្ជឹលច្រអូស …ដូច្នោះរាជបញ្ជារយើង គឺលោកមេទ័ពត្រូវបង្រៀនពួកវាឲ្យចេះប្រើ គោក្របី, ចេះធ្វើកសិកម្មដាំដុះឲ្យបានច្រើន, ឲ្យវាចេះចិញ្ចឹមជ្រូកមាន់ទា និង ដាំដើមមន (ចំណីដង្កូវសូត្រ) …. ចំណែកភាសាវិញ ឲ្យពួកវារៀន និយាយយួន ចេះស្លៀកពាក់បែបយួន និង រៀនឥរិយាបទអង្គុយឯតុ (ធ្វើការ និង បរិភោគ) ។ ចំពោះប្រពៃណី និង ឥរិយាបទណាបែប ហួសសម័យ ឬបែបជាព្រៃ ក៏គប្បីកែប្រែ ឬបញ្ឈប់កុំឲ្យមាន »
ស្ដេច មិញ-ម៉ាង បន្ទូលបន្ដទៀតថា, «ចូរធ្វើឲ្យគំនិតល្អ ជ្រួត ជ្រាប» , «(ដើម្បី) កែប្រែពួកអនារ្យៈជនអស់ហ្នឹង ឲ្យវាទៅជាមនុស្ស មានស៊ីវីល័យ » , «ដើម្បីឈ្នះចិត្តពួកវា និង បង្រៀនពួកវាបាន ទាល់តែយើងមានផែនការយឺត» …. ជាមួយគ្នានេះស្ដេច មិញ-ម៉ាង ក៏ពិចារណាថា កិច្ចការមិនអាចដំណើរការទៅរលូនស្រួលទេ ព្រោះហេតុថា «ប្រពៃណីយ៍របស់ពួកអនារ្យៈជនអស់ហ្នឹង វាខុសប្លែកពីយើង ទោះបីយើងកាន់កាប់ទឹកដីពួកវាទាំងអស់ក៏ដោយ ក៏មិនប្រាកដថា ផ្លាស់ប្ដូរវាបានដែរ» ។
៚៚៚៚៚
សៀវភៅ៖
១) Hisotry of Cambodia. 4th Edition. By David Chandler. Monash University. 2008.
២) Cambodia Before the French: Politics in a Tributary Kingdom, 1794-1848. Dissertation of David Chandler. The University of Michigan, Ph.D., 1973. History, Modern.
៣) The Last Emperors of Vietnam: From Tu Duc to Bao Dai. By Oscar Chapuis. Greenwood Press, Westport, Connecticut. 2000.
Unknown resource
.jpg)
